موږ د کوم ضرورتونو لپاره خدای(ج) ته اړتیا لرو؟ د دې پوښتنې لپاره څو ځوابونه شتون لري، خو موږ د د آدم په کیسه او بیلګې کې ولیدل چې زموږ لومړی او ستر ضرورت رېښتینولي او پرهېزګاري ده . پدې آیت کې موږ د آدم اولادونو ته مخامخ اشاره شوي ده.
اې د آدم اولاده! موږ تا ته جامې درکړې دي ستا د شرم ځای پټولو لپاره او همدا رنګه چې ستا لپاره زینت وي. خو بهترینه جامه پرهېزګاری ده دا د خدای د ځواک له نښو څخه دي، د دې لپاره چې دوی نصیحت واخلي. (سوره اعراف ۷:آیت ۲۶)
رښتینولي څه شی ده؟
نو پرهېزګاري ، یا ریښتینولی او نیک عمله اوسیدل څه شی دي؟ تورات د خدای په هکله موږ ته داسې فرمایي
څښتن دی د قوي ګټ په شان
دي کامل او عادلانه یې ټول کارونه
ستاسو خدای دی وفادار او دی رښتینی
کړي کارونه هغه سم او باانصافه ( تثنیه ۳۲-۴)
دا د الله(ج) د رښتینولۍ انځور دی چې په تورات کې ورکړل شوی دی. رښتینولي دا معنا لري چې یو څوک بېعیبه وي. دا معنا لري چې د یوه انسان ټول (یوازې ځینې نه، بلکې ټول) لارې عادلانې وي، او هغه هېڅ ناسم کار نه کوي (حتی یو کوچنی هم نه)؛ چې هغه سم او نېغ انسان وي. دا رښتینولي ده، او همدا ډول تورات د الله(ج) لپاره بیان کړی دی. خو موږ ولې رښتینولي ته اړتیا لرو؟ راځئ د زبور یوې برخې ته ولاړ شو ترڅو ځواب پیدا کړو. په زبور فصل ۱۵ (چې داوود لیکلی دی) کې موږ لولو:
رښتینولي: د جنت ته د داخلېدو شرط
۱ زه په څښتن لرم باور، هغه به وساتي ما
څنګه تاسو ماته دا ویلی شئ:
«والوزه مرغۍ په شانتې غرونو ته
۲ بدکارانو تیار کړي دي خپل غشي
هم راکش کړې یې لیندې خپلې دي
چې د تیارې نه پرې نېکان وولي
۳ که ویجاړ شي بنیادونه
څه به وکړي بیا نېکان؟»
۴ څښتن په خپل سپېڅلي کور کې دی
د هغه تخت پاس په اسمان کې دی
هغه ټول خلک څاري په هرځای کې
او پوهیږي چې دوی څه کوي
۵ اخلي امتحان د بدکارانو او نېکانو نه
کوي نفرت د هغه چا چې زورزیاتی خوښوي
(د زبورونو کتاب یوولسم زبور: آیت ۱-۵)
کله چې داؤد(ع) دا پوښتنه کوي چې: ای خدایه، څوک کولای شي چې ستا سپېڅلي کیږدی ته ور ننوځي؟ او څوک ستا په سپېڅلي غرهٔ کې اوسېدلی شي؟ نو په واقعیت کې داؤد(ج) دا پوښتنه کوي چې څوک کولای شي په جنت کې له خدای(ج) سره واوسي؟ ددې پوښتنې ځواب په دوهم آیت کې راغلی دی« هغه څوک چې بې عیبه وي او ښه کارږنه وکړي او رېښتینی اوسي« په همدې دلیل موږ پرهېزګاری ته ضرورت لرو . د خدای(ج) په حضور کې باید پرهېزګاره او رېښتینی اوسو ځکه خدای کامل دی.
اوس د ابراهیم (ع) دویمه نښه ته پام وکړئ. کلیک وکړئ دلته د کتابونو څخه د پاسه خلاصولو لپاره. موږ د تورات او قرآن په لوستلو کې ګورو چې ابراهیم (ع) خپله لاره تعقیب کړه (سوره ۳۷: آیت ۸۳) او ددې کار په تر سره کولو سره یې عدالت ترلاسه کړ (پېدایښت ۱۵: آیت ۶) – هغه څه چې ښایي . آدم موږ ته وویل چې موږ اړتیا لرو. نو زموږ لپاره مهمه پوښتنه دا ده: هغهٔ څنګه دا کارو کړ؟
ابراهیم (ع) رښتینولي څنګه ترلاسه کړه
ډېری خلک فکر کوي چې مونږ کولی شو رښتینولي په دوه لارو ترلاسه کړو. لومړۍ لاره دا ده چې د الله(ج) په شتون باور ولرو یا یې ومنو. ښايي څوک ووایي: “زه په الله(ج) باور لرم.” خو پام وکړئ چې دا هغه څه نه وو چې ابراهیم علیه السلام پرې ایمان راوړی و. الله تعالی هغه ته یو کلک وعده ورکړې وه – چې هغه به یو زوی پیدا کړي. او دا هماغه وعده وه چې ابراهیم (ع) پرې باور کولو یا نه کولو انتخاب درلود. لا نور فکر وکړئ، شیطان (ابلیس) هم د الله(ج) په شتون باور لري. خو هغه هېڅ رښتینولي نه لري. نو یوازې د الله(ج) په شتون باور لرل «سمه لاره» نه ده. دا بسنه نه کوي.
دویمه لاره چې ډېری خلک پرې د رښتینولۍ هیله لري دا ده چې دوی غواړي دا د الله(ج) له لوري د خپلو نیکو او مذهبي کارونو له لارې ترلاسه کړي. یعنې که د چا نیک قصدونه د بدو څخه ډېر وي، لمونځونه وکړي، روژه ونیسي، یا یو خاص ډول یا اندازه مذهبي کارونه ترسره کړي، نو فکر کوي چې په دې سره به رښتینولي ترلاسه کړي. خو ابراهیم علیه السلام دا نظر ناسم ثابتوي.
د ابراهیم (ع) رښتینولي: ورکړل شوې، نه لاسته راوړل شوې
وګورئ چې تورات د ابراهیم (ع) په اړه څه وایي چې هغه څه وکړل
ابراهیم (ابرام) په څښتن باندې ایمان راوړ او د هغه ایمان له امله څښتن هغه عادل وګاڼه. (پیدایښت ۱۵:آیت ۶)
ابراهیم (ع) رښتینولي (یا صداقت) ترلاسه نه کړه، بلکه الله(ج) هغه ته دا ورکړه. د “ترلاسه کولو” او “ورکړې” ترمنځ څه توپیر دی؟ که تاسو یو څه ترلاسه کوئ، نو تاسو ورته کار کوئ – تاسو یې مستحق یاست. دا د هغه مزد په څېر دی چې د کار په بدل کې یې اخلئ. خو کله چې یو شی تاسو ته “ورکړل شي”، نو دا تاسو ته بښل کېږي. تاسو دا نه یاست ګټلی، نه مستحق یاست، خو باید دا ومنئ.
ابراهیم (ع) یو داسې انسان و چې د یو الله(ج) پر وجود ژور ایمان درلود. هغه د عبادت، دعا، او د خلکو د مرستې سړی و (لکه څنګه چې یې خپل وراره لوط ته مرسته او دعا وکړه). دا نه ده چې هغه دا کارونه پرېښي وو. خو د ابراهیم (ع) لاره دومره ساده ده چې کېدای شي موږ یې له پامه وغورځوو. هغه هڅه ونه کړه چې رښتینولي خپله وګټي، بلکې یوازې یې د الله(ج) ورکړل شوې وعده ومنله – او رښتینولي هم ورسره ورکړل شوه.
دا هغه عامه پوهاوی بدلوي چې ګواکې موږ رښتینولي یا خو د الله(ج) پر وجود په ایمان راوړلو یا د کافي نیکو کارونو او دیني فرضونو په ترسره کولو سره ترلاسه کوو. دا هغه لاره نه وه چې ابراهیم (ع) یې وټاکله. هغه یوازې د الله(ج) وعده ومنله.
د ابراهیم (ع) طریقه: د الله(ج) پر وعده ایمان راوړل
د زوی د وعدې ایمان راوړل ساده وو، خو آسانه نه وو. کله چې هغه ته د “ستر قوم” وعده وشوه، نو هغه ۷۵ کلن و، او خپل وطن یې پرېښی و او کنعان ته تللی و. اوس نږدې لس کاله تېر شوي وو، خو لا هم ابراهیم (ع) اولاد نه درلود – قوم خو لا پرېږده!
که الله(ج) کولی شو، نو ولې یې تر اوسه زوی نه دی راکړی؟ دا به یې حتماً سوچ کاوه
ابراهيم د زوی په وعده ايمان راوړ ځکه چې هغه پر الله(ج) باور درلود. هغه دا کار هغه وخت هم وکړ، کله چې د وعدې ټول جُزئيات يې نه وو پوهېدلي، او نه هم ټولې پوښتنې يې ځواب شوې وې.
په وعده باور لرل د فعال انتظار غوښتنه کوله. د هغه ټول ژوند د وعدې په تمه د خېمو په ژوند کې تېر شو. دا به ډېره اسانه وه چې پلمې جوړې کړي او بېرته مېسوپوتاميا (نننۍ عراق) ته ستانه شي. د هغه ورور او کورنۍ هلته اوسېدل، او هلته ژوند هم آرام و.
د هغه باور په وعده باندې د ژوند له عادي موخو – لکه امن، آرامۍ او ښېګڼې – نه وړاندې و. هغه کولای شوای چې د الله(ج) په شتون باور ولري، خو په وعده بېباوري وکړي. هغه کولای شوای چې له وعدې لاس واخلي، خو بیا هم لمونځونه، روژې، دیني فعالیتونه او ښې کړنې ترسره کړي. په دې حالت کې به هغه خپل دین ساتلی و، خو ‘صداقت’ یا ‘رښتینولي’ به ورته نه وای حساب شوې. په وعده باور لرل د هغه د الله(ج) سره مینه او باور څرګندوي.
د ابراهیم نښه د آدم د ټولو اولادو لپاره
نو د دې ژمنې “باور کول” یوازې په ذهن کې پرې موافقه کول نه وو. ابراهیم باید خپل ژوند، نوم، امنیت، اوسني عملونه او د راتلونکي هیلې په دې ژمنه باندې ږدي. ځکه چې هغه باوري و، په فعالانه او اطاعت سره یې انتظار وکړ. او لکه څنګه چې قرآن موږ ټولو د آدم اولادونو ته وایي – “د پرهیزګارۍ کالي – دا تر ټولو غوره دي”. دا د ابراهیم لار وه.
نو ابراهیم (ع) د الله(ج) له لوري د زوی په وعده ایمان راوړ. په دې کار سره، الله(ج) هغه ته پرهیزګاري هم ورکړه یا یې حساب کړه. دا زموږ لپاره یوه نښه ده. د کتاب مقدس پاتې برخه ابراهیم زموږ د تعقیب وړ بېلګه ګڼي. د ابراهیم د الله(ج) له ژمنې سره ایمان او د پرهیزګارۍ ورکړه زموږ لپاره یوه نمونه ده.
موږ ډېر څه زده کړل. پرهیزګاري، هغه څه چې موږ د جنت لپاره ورته اړتیا لرو، نه تر لاسه کېږي بلکه موږ ته د ډالۍ په ډول ورکول کېږي. ابراهیم ښيي چې الله(ج) پرهیزګاري د ډالۍ په څېر راکوي. کله چې تاته ډالۍ درکول کېږي، ته یې پیسې نه ورکوې — که داسې وي، نو دا ډالۍ نه ده. د ډالۍ ورکونکی هغه څوک وي چې پیسې ورکوي. الله(ج)، چې د پرهیزګارۍ ورکونکی دی، باید د پرهیزګارۍ بیه ورکړي. هغه به دا څنګه وکړي؟ موږ د ۳ نښه سره ادامه ورکوو.