قبته الصخره یو له پخوانیو او مهمه آثارو څخه وروسته د القصی له جومات څخه چې په ارشلیم کې موقعیت لري دی چې په کال ۶۹۱ میلادی کال کې جوړ شوی دی ، چې لا تر اوسه هم یو له پخوانیو د تمدن له ارزښتمندو بېلګو څخه دی
ولی د القصی جومات او قبته اصخره په ارشلیم کې له ډېر ارزښت څخه برخمن دی ؟ ډېر لوی پېښې پدې ځای کې واقع شوي دي . پدې توګه هغه پېښي چې یشوع مسیح ته پدې ځې کې پېښ شوي ؤ خلک خبر ندي
د هغو ستونزو د ښه پوهېدو لپاره چې یشوع مسیح ته په ارشلیم کې پېښ شوي ؤ، اجازه راکړئ چې دا مسله وڅېړو
دوی هغه څوک دي چې د وحی څخه یې انکار کاوه او تاسو یې د مسجد حرام او د قربانۍ څارویو څخه منع کول او د قربانۍ ځای ته د رسیدو څخه یې منع کول. كه مؤمنان نارينه او مؤمنې ښځې نه وې، چې تاسې نه پوهېږئ، چې تاسې يې تر پښو لاندې كړئ او د هغوى له پوهې پرته به تاسې ته كوم جرم وركول شوى واى، نو (الله) به تاسې ته اجازه وركړې وه، چې په زوره خپله لاره وګرځوئ؛ خپل لاسونه بیرته راګرځوي) تر څو هغه څوک چې وغواړي خپل رحمت ته داخل کړي. كه دوى بېل شوي واى، نو خامخا به مو د دوى په منځ كې كافرانو ته ډېر دردناك عذاب وركړى واى. (سورة الفتح 48:25)
هغه څه چې په ارشلیم کې د یشوع مسیح لپآره پېښ شول ، د یهودو مذهبی مشران د څارویو د پلورلو او پېرلو په حال کې وو د قربانۍ د تر سره کولو لپاره هغو یهودیانوته چې له لرې سیمو څخه ارشلیم ته راغلي وو ، هغوی باید خپل پیسې هم د یهودو په پیسو بدلې کړې وای . نو موږ وینو چې څرنګه د خدای د عبادت ځای چې دعبادت او ستاینې ځای دی ، د راکړې او ورکړې په ځای بدل شوی ؤ . یشوع مسیح کوښښ وکړ چې هغه سم کړي
یشوع مسیح په هغهٔ ورځ ارشلیم ته ننوت چې سل هاو کاله وړاندې هغه ورځ د انبیاو له لوري وړاند وینه شوې وه . هغهٔ خپل ځان مسیح ونوماوه او اعلان یې وکړ چې دی د ټولې نړۍ لپاره رڼا ده دا نیټه، په یهودي تقویم کې، یکشنبه، او د سپېڅلي اونۍ لومړی ورځ مهمه او ځانګړې وه . تورات څېړو او وینو چې کله موسی د خدای په امر سره ، همدا سزا د فرعون لپآره چمتو کولو th د نیسمر وکړ:
خدای په مصر کې موسی او هارون ته وفرمایل : “لدې وروسته به دا میاشت ستاسو لپاره د کال لومړۍ میاشت وي. د اسراییلو ټول قام ته حکم وکړه چې هرکال د دې میاشتې په لسمه ورځ د رواج له مخې يو ګډروی چمتو کړي. (خروج 12: 1-3)
په هغه وخت کې د اپریل د یهودي کال لومړۍ میاشت وه. نو، د موسى له پېغمبر څخه د نيسان په 10 کې، هرې يهودي کورنۍ به د راتلونکي لپاره يوګډوری چمتو کولو . د فسحې اختر – دا یوازې هغه ورځ ترسره کیدی شي. د یشوع مسیح په وخت کې یهودانو په ارشلیم کې په خپل معبد کې د فسحې قرباني کوله – هماغه ځای چې 2000 کاله وړاندې. حضرت ابراهیم (ع) د خپل زوی په قرباني کې ازمایل شوی و. .
11یشوع ارشلیم ته ننوت او د عبادت ځای ته لاړ. هلته یې هر څه له خپله نظره تیر کړل . نو ځکه چې ناوخته وه د خپلو دولسو شاګردانو سره بیت عنیا ته لاړ .
بله ورځ کله چې له بیت عنیا څخه بهر راغلل نو یشوع د لارې په اوږدو کې اوږی شو . له لرې څخه یې د اینځیر ونه له پاڼو سره ولیده هلته لاړ تر څو ووینې چې په هغهٔ کې څه شئ پېدا کېږي . کله چې هغهٔ ته نږدې شو نو پرته له پاڼو څخه یې بل څه پېدا نکړل ، ځکه چې لا تر اوسه د اینځرو موسم نه ؤ . نو ونې ته یې وفرمایل : نور به څوک ستا له مېوې څخه ونه خوري. او شاګردانو یې دا واورېدل . هغوی ارشلیم ته راغلل او یشوع د عبادت ځای ته ننوت او هغه کسان چې په پورل او پېرلو اخته وو هغوی یې له د عبادت له ځای څخه بهر کړل . د صرافانو او د کوترو د پلورونکو چوکی یې چپه کړې چا ته یې اجازه نه ورکوله چې د شیانو د وړلو لپاره د عبادت د ځای څخه تیر شي . هغهٔ خلکو ته تعلیم ورکولو او ویل یې : آیا لیکل شوي ندي : زما کور به د ټولو قامونو لپاره د عبادت ځای وي ؟ او تاسو هغه د غلو سمڅه جوړه کړې ده
(مرقس 11:11-17)
موږ وینو چې په هغهٔ ورځ یشوع مسیح هغوی ته اجازه ورنکړه تر ځو خپل دندې ته دوام ورکړي . د هغو خلکو شتون چې هلتهپه پیرلو او پلورلو بوخت ؤ د عبادت لپارخنډ ؤ . یشوع مسیح رڼا وه د ټولو خلکو لپاره ، ددې لباره هم هغهٔ دا خنډ لمنځه یوړ . بله پېښه هم په هغې ورځې کې وشوه . دا کولای شو د هغهٔ لقب له کخې چې یحیی نبی یشوع ته ورکړی ؤ ، پوه شو . بوحنا په خپل کتاب کې داسې وایي:
بله ورځ کله چې ، یحیی یشوع یې ولید چې د هغهٔ لور ته راځي ، وویل : وګورۍ ! دادی هغه ګډورۍ چې د نړۍ ګناه لرې کوي ( دیوحنا انجیل 1:29)
یشوع مسیح د خدای ګډوری دی . په هغې مقاله کې چې د ابراهیم د قربانۍ په هکله ؤ خدای خپله د قربانۍ ګډورۍ د ابراهیم د زوی په بدل کې غوره کړ . په همدې دلیل دی چې نن د قربانۍ جشن لمانځل کېږي . د خدای د عبادت ځای هم همعه ځای کې جوړ شوی دی چې دا ګډوری غوره شوی ؤ . نن د الاقصی جومات او قبته الصخر هم همدغه ځای کې موقعیت لري . کله چې یشوع مسیح د نیسان د میاشتې په لسمه ورځ ، د عبادت لپاره لاړ ، د خدای د لوري د پاک اختر د قربانۍ د ګډوري غوره شو . هغه باید د غوره کېدو لپاره ، د عبادت ځای ته تللی وای ، هغه په هماغه ورځ او ساعت هلته
د عیسی هدف د خدای ګډوروی
ولې هغه د فسحې د اختر د ګډوري غوره شو؟ موږ د یشوع مسیح په تعلیمونو کې ددې پوښتنې ځواب ار لاسه کوو . یشوع د اشعیای نبی د خبرو په تکرار سره وفرمایل : زما کور د ټولې نړۍ لپاره د دعا کور به وي
خدای فرمایي : ِطر یهود خلک چې زما له قام سره یو ځای شوي دي که د سبت ورځ ولمانځي او هغه بې حرمته نه کړي او زما تړون ته ژمن اوسي . زه به هغوی خپل سپېڅلي غرهٔ ته راولم او په خپل د عبادت په کور کې به یې خوشاله کړم . د خپل د قربانۍ پر ځای د هغوی قربانۍ منم او زما د عبادتځای به د نړۍ د ټولو قامونو لپاره د دعا د کورأه نامه ونومول شي .” (اشعیا 56: 6-7)
په زبور کې د حضرت عیسی (ع) د نورو پیغمبرانو سره تاریخي مهال ویش
اشعیای نبی د سپېڅلي غرهٔ په هکله لیکنې کړي دي. دا غر موریا نومېږي یانې هغه ځای چې ابراهیم علیه السلام غوښته خپل زوی قرباني کړي د عبادتځای هغه ځای دی چې خلک دعا کوي . لکه چې مو وویل ، یشوع مسیح د نیسان د میاشتې په لسمه نېټه د عبادتځای ته ننوت . یهودیانو لپاره ، ددې اختر ځای او د لمانځلو تاریخ د ابراهیم قرباني او د د موسی فسح ته په پام کې نیولو سره ټاکل کېده . یواځې یهودیانو کولای شول په خپل قربانیو سره د قربانۍ پر ځای دا اختر ولمانځي . اشعیای نبی لیکلي ؤ چې : یو ورځ به مختلف قامونه وګوري چې ، زما په محراب کې د هغوی سوزېدلي قربانۍ منل کېږي . یشوع د اشعیای نبی خبرو او لیکنو ته په اشارې سره اعلان وکړ چې د هغهٔ په مرسته ، خدای به غېر یهود قامونه هم ومني . یشوع ډېر څه پدې هکله ونه ویل . خو په دوام کې کله چې موږ لولو ، پوهېږو چې د خدای هدف برکت ورکول ما او تاسو ته دي ی ستاسو او ما ته د برکت ورکولو پلان درلود
په سپېڅلي اونۍ کې راتلونکي ورځې
تورات یهودیانو ته چې خپل څاروي یې د نیسان د میاشتې په لسمه ورځ د قربانۍ لپاره غوره کړي دي، حکمونه ورکوي
د څوارلسمې ورځ په ماښام دې د بنی اسراییل ټول قام خپل ګډوري قرباني کړي . (خروج 12:6)
پس له لومړی فسحې چې د موسی د پیغمبر په وخت کې، یهودانو د نیسان په 14 کې خپل د فسحې پسونه قرباني کړل . هر کال به همدې نېټه قربانۍ د خدای حضور ته وړاندې کېږي
کله چې یشوع مسیح د عبادتځای ته ننوت او هغه یې د پلورونکو او پېرودونکو څخه پاک کړ، خلک د ده ددې کار تر اغېزې لاندې راغلل . انجیل پدې هکله فرمایي
مذهبي مشرانو او دشریعیت استاذانو کله چې دایې واورېدل ، ویې غوښتل تر څو د هغه ٔ د وژلو لپاره یوه لاره پېدا کړي ، هغوی له هغهٔ څخه وېره درلوده ، ځکه چې ټول خلک د هغهٔ له تعلیم څخه حېران وو (د مرقس انجی 11:18)
کله چې یشوع دا کار وکړ نو ، د یهودو مذهبي مشرانو ، پرېکړه وکړه چې هغه ووژني . هغوی له یشوع سره خپل مخالفت پېل کړ . سپېڅلی کتاب د دریمې ورځې په هکله داسې فرمایي
هغوئ يو ځل بيا ارشلیم ته راغلل . اَؤ کله چه یشوع د عبادت پر ځای کې ګرځېده ،د مذهبي مشرانو مشران د شریعیت عالمان او د قام مشران هغهٔ ته راغلل او له هغهٔ څخه یې وپوښتل : په کوم واک سره دا کارونه کوې ؟ چا تاته ددې کارونو واک درکړی دی ؟ (د مرقس انجیل 11: 27-28)
سورت التغابن موږ ته یادونه کوي چې دا ډول ننګونه په هغه وخت کې پیغمبرانو ته ورکړل شوې وه.
ايا تا ته د هغو كسانو خبر نه دى رسېدلى چې پخوا يې كافران كړي وو؟ نو دوی د خپل عمل بده پایله وڅکله. او د دوی لپاره دردناکه سزا وه.
دا ځکه چې دوی ته رسولان له څرګندو نښو سره راغلي وو، خو هغوی وویل: ایا موږ ته انسانان لارښوونه کوي؟ نو دوى (د پېغام) رد وكړ او مخ وګرځېدل. مګر خدای (د دوی پرته) کولی شي: او خدای د ټولو اړتیاو څخه پاک دی، د ټولو ستاینې وړ دی.
کافران ګمان کوي چې (د قیامت لپاره) به را پورته نه شي. ته ووایه: هو، زما په رب قسم، تاسو به خامخا راپاڅېږئ، بیا به تاسو ته د هر هغه څه (حقیقت) خبر درکړل شي چې تاسو یې کوئ. او دا د خدای لپاره اسانه ده. (سورت التغابن: 64 5-7)
څخه راپورته شي. مګر لومړی، یو څو نورې پیښې باید هغه بدبخته اونۍ رابرسیره کړي همغسې چې د التعابین په سوره کې لیکل شوي دي ، یشوع مسیح باید له آزمېښت څخه بریالی را بهر شي ترڅو وکولای شي خپل واک او ځواک ثابته کړي . کافران او شک کوونکي هر کله د پېغمبرانو د آژمېښت په لټه کې وو . ددې آزمېښتونو پایله هرکله د پېغمبرانو بری وو . همغسې چې د التعابین سوره موږ ته وایي ، دا آزنېښت له مړینې څخه ژوندې کېدل ؤ ، خو باید لومړی دغه ټول نبوتونه د اومۍ په پایله کې په حقیقت بدل شوي وای
که هغه څه چې په ۳ او ۴ ورځ چې دلته بل