مخکې له دې چې هغه ونیول شي او وغندل شي، حضرت عیسی مسیح (ع) د خپلو شاګردانو سره اوږده خبرې وکړې چې د یوحنا په انجیل کې ثبت شوي دي. یوحنا د هغه د ۱۲ شاګردانو څخه یو و او هغه هلته په دې خبرو کې و او لارښوونه یې وکړه چې دا په خپل انجیل کې شامل کړي. د هغه د خبرو د یوې برخې په توګه، عیسی (ع) د خپلو شاګردانو سره ژمنه وکړه چې د حقیقی روح به د هغه له تللو وروسته راشي. پوښتنه په طبیعي ډول راپورته کیږي – دا ‘د حقیقی روح’ څوک دی یا و؟
د احمد دیدات له خوا جنجال زیات شو
دا خبره یو څه شخړه ييزه شوې ده، ځکه چې ځینو مشهور مدافعینو لکه احمد دیدات ویلي چې دا بل څوک نه، بلکې حضرت محمد (ص) دی. ما، لکه څنګه چې تاسو ډېر، دا خبره له ده او د هغه له پیروانو څخه اورېدلې ده. زه فکر کوم چې موږ ټولو ته پکار ده چې په دې موضوع خپله نتیجه تر لاسه کړو. خو دا باید د پوهې او معلوماتو پر بنسټ وي، نه یوازې ځکه چې یو مشهور امام یا احمد دیدات دا خبره کړې.
موږ اړتیا لرو چې دا مطالعه وکړو چې عیسی (عليهالسلام) څنګه د حقیقی روح تشریح کړې، لکه څنګه چې دا خبره د یوحنا په انجيل کې ثبت شوې ده. دا یوازینی معتبر معلومات دي چې ټول خلک یې لري، حتی دیدات هم. دا وینا دلته شتون لري، او لوستل یې ارزښت لري تر څو چې تاسې د موضوع بشپړ سیاق وپېژنئ. زه به د دې وینا مهم ټکي وړاندې کړم چې د حق روح سره مستقیم تړاو لري. نو، عیسی (عليهالسلام) دا راتلونکی “حق روح” څنګه توصیفوي؟
د حقیقی روح په اړه د عیسی (ع) تعلیم
۱۶او زه به د پلار نه غوښتنه وکړم او هغه به تاسو ته یو بل مرسته کوونکی درولېږي چې تل ترتله به ستاسو سره وي، ۱۷ یعنې د حقیقی روح چې د نړۍ خلک یې نه شي منلی، ځکه چې هغه نه ویني او نه یې پېژني. خو تاسو یې پېژنئ، ځکه چې هغه ستاسو سره اوسي او په تاسو کې به وي. ۱۸ زه به تاسو لکه د یتیمانو په شان پرېنږدم، زه بېرته تاسو ته راځم. ۱۹ لږ وخت وروسته به د نړۍ خلک نور ما ونه ویني خو تاسو به مې بیا وینئ. ځکه چې زه به راژوندی کېږم نو تاسو به هم ژوندي یئ. (یوحنا کتاب ۱۴: آیت ۱۶ – ۱۹)
عیسی مسیح (ع) د حقیقی روح داسې بیانوي:
- یو ‘وکیل‘ دلته یوناني کلمه παράκλητον (parakletos) ده، کوم چې د ‘پارا’ (نږدې څنګ) او ‘کالیو’ (د غږ کولو یا قضاوت کولو لپاره) څخه راځي. نورې کلمې چې کارول کیدی شي عبارت دي له: تسلی ورکوونکی, مشاور,
- نړۍ نشي کولی هغه وګوري یا هغه پیژني.
- هغه به په شاګردانو کې ژوند وکړي.
دا توضیحات یقینا داسې نه ښکاري چې دا د فزیکي بدن لرونکي سړي سره تړاو لري ځکه چې هرڅوک کولی شي فزیکي بدن وګوري ، مګر دا د حقیقی روح به وي. نه لیدل کیږي همچنان ، دا به ناممکن ښکاري چې د فزیکي بدن سره د انسان پیغمبر لپاره په نورو خلکو کې ژوند وکړي ، پشمول د پیروانو. خو راځئ چې د عیسی (ع) خبرې ته دوام ورکړو.
۲۵ تر هغې پورې چې زه ستاسو سره یم دا خبرې درته کوم. ۲۶ خو ستاسو مرسته کوونکی یعنې روح القدس چې پلار به یې زما په نوم راولېږي، هغه به ټول شیان تاسو ته درزده کړي او هرڅه چې ما درته ویلي دي هغه به در په یاد کړي. (یوحنا کتاب ۱۴: آیت ۲۵-۲۶)
نو دا د حقیقی روح به شاګردانو ته درس ورکوي او دوی ته به د هر هغه څه یادونه وکړي چې عیسی مسیح (ع) ښوونه کړي وه.
۲۶ خو کله چې ستاسو مرسته کوونکی چې زه به یې د پلار له خوا نه تاسو ته درلېږم، راشي یعنې د حقیقت روح چې د خدای له خوا راځي، هغه به زما په هکله شاهدي ورکړي. ۲۷ او تاسو به هم زما په هکله شاهدي ورکوئ، ځکه چې تاسو له پیل نه زما سره وئ. (یوحنا کتاب ۱۵: آیت ۲۶-۲۷)
۷ خو زه تاسو ته حقیقت وایم چې زما تګ ستاسو دپاره ښه دی، ځکه که زه لاړ نه شم نو تاسو ته به مرسته کوونکی رانه شي. خو که زه لاړ شم، نو هغه به تاسو ته درولېږم. ۸ کله چې هغه راشي، نو د دې نړۍ خلکو ته به د ګناه او د خدای د عدالت او قضاوت په هکله حقیقت ښکاره کړي. ۹ د نړۍ خلک د ګناه په هکله غلط فکر لري، ځکه چې هغوی په ما باندې ایمان نه راوړي. ۱۰ هغوی د عدالت په هکله غلط فکر لري، ځکه چې زه پلار ته ځم او نور به مې ونه وینئ، ۱۱ هغوی د خدای د قضاوت په هکله هم غلط فکر لري، ځکه چې د دې نړۍ واکمن لا پخوا محکوم کړای شوی دی. ۱۲ ډېرې نورې خبرې دي چې باید تاسو ته یې وکړم خو اوس یې تاسو د اورېدلو توان نه لرئ. ۱۳ خو کله چې د حقیقت روح راشي نو تاسو ته به د حقیقت طرف ته بوځي. هغه به له خپله ځانه خبرې نه کوي بلکې څه چې هغه اوري هغه به وایي او په راتلونکي کې چې کوم څه کیږي تاسو به ورباندې خبر کړي. ۱۴ هغه چې زما نه کوم تعلیم ترلاسه کوي، نو تاسو به ورباندې خبروي او په دې ډول به زما جلال ښکاره کوي. ۱۵ څه چې د پلار سره دي هغه زما دي، نو په دې خاطر ما وویل هغه تعلیم چې روح القدس یې زما نه حاصلوي، تاسو به ورباندې خبروي.» (یوحنا کتاب ۱۶: آیت ۷-۱۵)
دلته موږ ګورو چې د حقیقی روح به شاګردانو ته واستول شي او هغه به په ټول حقیقت کې پیروانو ته لارښوونه وکړي ، حتی دوی ته به ووایی چې “تر اوسه راتلونکی دی” * یعنی په راتلونکي کې). تاسو به په یاد ولرئ د تورات نښه د پیغمبر دا د دې وړتيا نښه وه چې موسى (ع) ورکړه ترڅو خلک پوه شي چې څوک رښتيني پيغمبر دى.
ایا دیدات خبره صحیح دی؟ ایا حضرت محمد (ص) دا وعده شوی روح دی؟
د دې ټولو توضیحاتو سره زه نشم لیدلی چې دا د رسول الله (ص) تطبیق دی. په هرصورت، حضرت محمد (ص) یو فزیکي بدن درلود او په دې توګه لیدل کیده – حتی د هغو کسانو لخوا چې هغه یې نه منل (د مثال په توګه په مکه کې قریش). بې شکه حضرت محمد (ص) د عیسی (ع) په شاګردانو کې ژوند نه دی کړی، نه حضرت محمد (ص) د عیسي (ع) شاګردانو ته رالیږل شوی او نه یې هغوی ته لارښوونه کړې او نه یې لارښوونه کړې ده. په حقیقت کې له هغه وخته چې حضرت محمد (ص) د عیسی (ع) له شاګردانو نه ۶۰۰ کاله وروسته راغی نو له دوی سره یې هیڅ تړاو نه درلود. بیا هم د “حقیقی روح” سره ژمنه شوې وه چې دا ټول کارونه ترسره کړي.
کله چې زه ټول هغه دلیلونه ولولم او په دقت سره مطالعه کړم چې دیدات موږ ته د دې قانع کولو لپاره کاروي چې “حقیقی روح ” په حقیقت کې حضرت محمد (ص) دی نو ما ولیدل چې دا نیم حقیقتونه دي او د عیسی (ع) د خبرو په سمه توګه استازیتوب نه کوي. لکه څنګه چې ما د هغه لیکنو مطالعې ته دوام ورکړ، ما وموندله چې هغه که څه هم ډیر لیوالتیا لري، هغه ډیری وختونه نیم حقیقت یا تحریف کاروي. تاسو شاید بل ډول فکر وکړئ، او دا د دې مقالې اصلي مسله نه ده، مګر ما هغه د باور وړ نه دی موندلی.
او په یقیني توګه د دې معلومولو په حالت کې چې د حق روح څوک دی، زما په اند له دې ټکو څخه ښکاري چې دا د رسول الله (ص) اشاره نشي کولی. لوی مذهبي جوش به په څرګندو حقایقو بریالي نشي.
د حقیقی روح څوک دی؟
مګر بیا د ” حقیقی روح” څوک دی؟ که موږ د اعمالو په کتاب کې ولولئ چې د لوقا د انجیل تسلسل دی او د عیسی (ع) له وتلو سمدستي وروسته د عیسی (ع) د اصحابو پیښو سره تړاو لري نو دا خورا روښانه کیږي. دلته موږ هغه څه لوستلو چې عیسی (ع) آسمان ته له پورته کیدو دمخه څه وکړل او ویلي یې وو ( “هغه” چې د عیسی (ع) په اړه ویل شوي، او د “یحیی” ذکر شوی حضرت یحیی علیه السلام دی).
۴ هغه وخت چې عیسی لا د هغوی سره ؤ، هغوی ته یې حکم وکړ: «د اورشلیم څخه لاړ نه شئ بلکې د هغې وعدې انتظار وباسئ چې زما پلار کړې ده او د هغې په هکله مې تاسو ته ویلي وو. ۵ یحیی به په اوبو باندې د تعمید غسل ورکاوه، خو څو ورځې وروسته به تاسو ته په روح القدس د تعمید غسل درکړل شي.» ۶ نو کله چې رسولان سره راټول شول، د عیسی څخه یې پوښتنه وکړه: «څښتنه، ایا همدا یې وخت دی چې ته به بیا اسراییلو ته پاچاهي ورکوې؟» ۷ عیسی هغوی ته وویل: «تاسو ته په کار نه دي چې هغه وختونه او نیټې وپېژنئ چې زما پلار په خپل اختیار سره ټاکلي دي. ۸ خو د روح القدس په نازلېدلو به تاسو قدرت پیدا کړئ او په اورشلیم، ټوله یهودیه، سامره او د نړۍ تر بله سره پورې به زما شاهدان یئ.» ۹ وروسته له دې چې عیسی دا وویل، په داسې حال کې چې هغوی ورته کتل هغه اسمان ته پورته بوتلل شو او ورېځې هغه د هغوی له نظره پناه کړ. (د رسولانو عملونه ۱: آیت ۴-۹)
دلته موږ ګورو چې د هغه له وتلو دمخه هغه بیا د راتلونکي ‘روح القدس’ په اړه خبرې کوي. بیا په راتلونکی فصل کې، او آسمان ته د عیسی (ع) له وتلو څخه یوازې څو ورځې وروسته موږ لوستلو چې (“دوی” د عیسی له وتلو وروسته د هغه ملګري دي او پنتیکاست هغه جشن دی چې ۵۰ ورځې وروسته پیښیږي. د فسحې اختر – د موسی نښه وګورئ د نورو وضاحت لپاره)
۱ کله چې د پنتیکاست ورځ راورسېدله، ټول ایمانداران په یو ځای کې سره راټول شوي وو. ۲ ناڅاپه د اسمان څخه د یو تېز باد په شان یو اواز راغی او په ټول کور کې چې هغوی په کې ناست وو، دا اواز خپور شو. ۳ هلته هغوی ته د اور د لمبو په شان ژبې راښکاره شوې او په هغوی هر یو باندې نازلې شوې. ۴ هغوی ټول د روح القدس څخه ډک شول او څنګه چې روح القدس هغوی ته د خبرو کولو توان ورکړ، نو په نورو ژبو یې خبرې پیل کړلې. ۵ په هغه وخت کې پرهېزګاره یهودیان چې د نړۍ د هر هېواد څخه راغلي وو، په اورشلیم کې اوسېدل. ۶ کله چې هغوی دا اواز واورېد، نو ډېر خلک سره راټول شول او حیران پاتې شول، ځکه چې هر یو د ایماندارانو خبرې په خپلو ژبو باندې اورېدلې. ۷ هغوی ډېر حیران پاتې وو او ویل یې: «ایا دا ټول جلیلیان نه دي چې خبرې کوي؟ ۸ نو بیا څنګه مونږ هر یو په خپله مورنۍ ژبه د هغوی خبرې اورو؟ ۹ مونږ پارتیانو، مادیانو، ایلامیانو، د بین النهرین اوسېدونکو، د یهودیې او کپدوکیې، پونتوس، د اسیا د ولایت ۱۰ او فریجیې او پمفیلیې، مصر او لیبیا د سیمو څخه چې د قیروان ښار ته نژدې دي، رومي مسافران ۱۱ چې اصلي یهودیان او څوک چې یهودیان شوي دي، کریتیان او عربان یو. خو بیاهم مونږ د هغوی خبرې چې د خدای د حیرانوونکو کارونو په هکله یې کوي په خپلو خپلو ژبو اورو.» ۱۲ هغوی حیران او وارخطا ولاړ وو او یو د بله څخه یې پوښتنه کوله چې دا څه معنی لري؟(د رسولانو عملونه ۲: آیت ۱-۱۲)
نو دلته موږ لوستلی شو چې د خدای روح په هر یو پیروان راغی او دوی په معجزه توګه په نورو ژبو خبرې کولی شو. لکه څنګه چې تاسو د اعمالو لوستلو ته دوام ورکوئ تاسو به وګورئ چې پیروانو لارښود ته دوام ورکړی او د روح القدس رهبري کوي چې دوی پکې میشت دي.
دا وضاحت د هغه ټولو توضیحاتو سره سمون لري چې عیسی (ع) د حقیقی روح لپاره په خپل بحث کې بیان کړی. مګر دا زموږ لپاره نور اغیزې او شاید پوښتنې راپورته کوي. راځئ چې لومړی د ځینو اغیزو سره معامله وکړو.
د حقیقی روح او د حضرت عیسی (ع) د شاګردانو لیکنې
تر ټولو لومړی، دا وايي چې د عیسی (ع) ملګري د روح القدس په واسطه له همدې ځای څخه وو. او تاسو دا د دوی په وروستیو کړنو او هغه څه کې ګورئ چې دوی لیکلي. د مثال په توګه:
روح القدس په ښکاره توګه وایي چې په اخرو زمانو کې به ځینې خلک ایمان له لاسه ورکړي او د بېلارې کوونکو روحونو او شیطاني تعلیمونو پیروي به کوي. (لومری تیموتاووس ۴: آیت ۱)
د نښو او حیرانوونکو کارونو په قدرت او د خدای د روح په قدرت سره هغوی قانع شول، ځکه چې ما د اورشلیم نه تر ایلیریکوم پورې په ټوله لاره د مسیح زېری په پوره توګه ورساوه.(رومیانوته لیک ۱۵:آیت ۱۹)
۹ بیا فرښتې ماته وویل: «دا ولیکه: بختور دي هغه خلک چې د وري د واده مېلمستیا ته وربلل شوي دي.» او همدارنګه هغې وویل: «دا د خدای رښتینی کلام دی.» ۱۰ بیا زه د هغې په پښو کې پرېوتم چې سجده ورته وکړم، خو هغې راته وویل: «نه، داسې مه کوه! زه هم ستا او ستا د ورونو په شان د خدای یوه خدمتګاره یم چې په عیسی باندې د خپل ایمان په هکله شاهدي ورکوي، یوازې خدای ته عبادت کوه! ځکه چې د عیسی په هکله شاهدي ورکول د نبوت الهام دی.»(مکاشفه ۱۹:آیت ۹-۱۰)
دا آثار چې په نوې عهد کې د عیسی (ع) د اصحابو له لیکنو څخه اخیستل شوي، په روښانه توګه د دوی واک او د حق په روح باندې انحصار څرګندوي. په پورتنۍ برخه کې، روح لیکوال ته د هغه څه په اړه وړاندوینه ورکوي چې په راتلونکي کې به پیښ شي (په ټوله نړۍ کې د نیکۍ پریښودل او د بد تعقیب). په دویمه برخه کې لیکوال په هغه معجزو تکیه کوي چې هغه پخپله د روح په واسطه د عیسی (ع) د انجیل په شاهدۍ کې کولی شي. په دریمه برخه کې، لیکوال په رویا کې یوه ځواکمنه فرښته ویني، او د فرښتې عبادت ته لیواله کیږي، مګر فرښته ورته وايي چې یوازې د خدای عبادت وکړي او بیا وايي چې دا د ” نبوت روح ” په واسطه دی چې دا لید واقع کیږي. او دا د عیسی (ع) په اړه دی.
له عیسی (ع) څخه اشارې
دا وو ډیر ورته هغه شاخصونه چې عیسی (ع) په خپلو خبرو کې د حق روح به څه وکړي. دا روح به د عیسی (ع) پیروانو ته دننه او لارښوونه وکړي ترڅو دوی پیغمبران شي، او دا چې د روح پیغام به عیسی (ع) ته اشاره وکړي.
دا یو مهم دلیل دی چې ولې موږ اړتیا لرو په نوي عهد کې د عیسی (ع) د پیروانو لیکنه په جدي توګه ونیسو. د دوی لیکنې د حق له روح څخه الهام اخیستې او په دې توګه باید په جدي توګه ونیول شي لکه څنګه چې موږ په تورات کې د موسی وړاندوینې اخلو. هغه مستقیمه ژمنه چې عیسی (ع) په خپلو خبرو کې کړې وه دا وه چې دا روح به “هغوی ته هر هغه څه یادوي چې ما (عیسی علیه السلام) تاسو ته ویلي دي”. که داسې وي نو د دې صحابه کرامو لیکنې باید واورئ.
د حقیقی روح او د انجیل ټول پیروان
د روح القدس د راتګ دوهم مفهوم دا دی چې نه یوازې د عیسی (ع) اصحابو ته یې الهام ورکړی دی بلکې هغه پکې اوسیږي. ټول څوک چې په انجیل باور لري. او دا استوګنه به زموږ ژوند بدل کړي. پام وکړئ چې لاندې آیتونه پدې اړه څه وايي.
تاسو هم چې کله رښتینی کلام یعنې خپل د خلاصون زېری واورېد او په هغه باندې مو ایمان راوړ، نو خدای تاسو ته د روح القدس په درکولو سره چې مخکې یې وعده کړې وه، په تاسو باندې د خپل ملکیت مهر ولګاوه. (افسیسیان ۱: آیت ۱۳)
۲۲ خو د روح القدس ثمره دا ده: مینه، خوشحالي، ارامي، صبر، مهرباني، نېکي، وفاداري، ۲۳ نرمي او په خپل نفس باندې واک لرل. هېڅ شریعت د دې کارونو په خلاف نه دی. (غلاتیان ۵ : آیت ۲۲-۲۳)
د روحالقدس وعده یواځې دا نه وه چې د عیسی (عليهالسلام) حواریونوته الهام شي، بلکې دا هم وه چې د انجیل ټول پیروان به د همدې “حقیقی روح” (روحالقدس) په وسیله مهر شي. دا ځکه چې زموږ ژوند د روح د میوو (صفاتو) له مخې وپېژندل شي، نه د هغو بدو صفاتو له مخې چې عموماً زموږ ژوند کنټرولوي: بېاتفاقي، حسد، حرص، کینه، قهر، شهوت او د نفس نه کنټرول. زه له خپل شخصي ژوند څخه دا خبره کولای شم چې حقیقی روح ما له دننه بدل کړ، او زما بهرني اعمال د دې داخلي بدلون له امله بدل شول. په رښتیا سره، دا د انجیل له لويو برکتونو څخه یو دی، او دا هماغه دلیل دی چې ولې دا ‘خوښي زیری’ بلل کېږي.
د حقیقی روح په پیل کې
او کله چې موږ روح القدس ته نور بصیرت ګورو نو موږ ګورو چې هغه حتی د تورات له پیل څخه مهم رول لوبوي. موږ د ټولو شیانو په پیدایښت کې، د تورات په لومړیو آیتونو کې لوستل.
۱ په پیل کې خدای ځمکه او اسمانونه پیدا کړل. ۲ ځمکه خالي او بېشکله وه او د ژورو اوبو په مخ باندې تیاره وه او د خدای روح د اوبو په مخ باندې ګرځېده. (پیدایښت کتاب ۱: آیت ۱-۲)
نو روح حتی په تخلیق کې هم شتون درلود!
نو دا یوه مهمه پوښتنه راپورته کوي. موږ څنګه د خدای روح یا د حقیقت روح پوهیږو؟ دا یو لوی اسرار دی، مګر شاید د قرآن عام پوهه به زموږ سره مرسته وکړي. ډیری خلک په دې پوهیږي چې قرآن د ابدي زمانې څخه د خدای ابدي کلام دی. دا پر حضرت محمد (ص) نازل شوی، خو تل شتون لري او په دې توګه هیڅکله نه دی جوړ شوی. شاید په یو ډول د خدای روح (چې موږ د تورات څخه پوهیږو چې د تخلیق په پیل کې شتون درلود) یو ابدي او نه پیدا کیدونکی جوهر دی چې د خدای څخه تیریږي. مګر کتابونه دا په تفصیل سره نه بیانوي نو دا ممکن یو له دې رازونو څخه وي چې “یوازې خدای پوهیږي”.
زه او شاید تاسو هم هغه خلک پیژنئ چې د قرآن حفظ کولو لپاره یې ډیر کار کړی ترڅو دا کلمه د دوی په مینځ کې وي. که د حقیقت روح لکه څنګه چې پورته تشریح شوی، او هغه هم کولی شي په موږ کې وي چې موږ بدل کړي ترڅو زموږ ژوند د خدای کلام لخوا نښه شوې میوه وښيي – ایا دا یو لوی نعمت نه وي؟ یو چې ډیر ارزښت لري؟ موږ باید شاید د ‘رښتیا روح’ اهمیت ته انعکاس وکړو چې ژمنه یې کړې چې موږ ته به راشي، او دا زموږ لپاره څه معنی لري.