د دې لپاره چې د اسراییلو تاریخ تعقیب شي، زه به د دوی تاریخ بیانولو لپاره د مهال ویشونو لړۍ جوړه کړم. موږ د اسراییلو تاریخ د انجیل ترټولو پیژندل شوي پیغمبران د عیسی مسیح (ع) وخت ته په یو مهال ویش کې په ځای کولو سره پیل کوو.
دا مهال ویش لویدیځ نیته کاروي (او په یاد ولرئ چې دا ټول ق م نیټه ده). د بارونو عرض ښیي چې هغه ځانګړي پیغمبر څومره ژوند کاوه. ابراهیم او موسی (ع) د دوی د نښو لپاره مهم دي کوم چې موږ دمخه لیدلي دي. داود (ع) پیژندل شوی ځکه چې هغه زبور پیل کړ او لومړی پاچا و چې له بیت المقدس څخه یې حکومت وکړ. عیسی مسیح (ع) ځکه مهم دی چې هغه د انجیل مرکزي دی.
په مصر کې ژوند کول
دا دوره هغه وخت پیل شوه کله چې د ابراهیم (ع) لمسی یوسف (ع) خپل قوم مصر ته رهبري کړ، مګر دوی هلته غلامان شول. موسی (ع) د فسحې په نښه کولو سره اسراییلیان د مصر څخه وویستل.
له مصر څخه بهر – په بیت المقدس کې د پاچا پرته
دوی د اسراییلو (یا فلسطین) په خاوره کې ژوند کوي. موسی (ع) د خپل ژوند په پای کې په دوی باندې برکتونه او لعنتونه بیانوي – کله چې مهال ویش له شنه څخه ژیړ ته ځي. نو د څو سوه کلونو لپاره، اسراییل په دې ځمکه کې ژوند کوي چې د ابراهیم په لومړۍ نښه کې ژمنه شوې . که څه هم دوی پاچا نه لري، او نه هم دوی د بیت المقدس پلازمینه لري – دا په دې وخت کې د نورو خلکو پورې اړه لري.
د پاچاهانو سلطنت او د بابل فتح
داود (ع) بیت المقدس فتح کړ او خپل پلازمینه یې جوړه کړه چیرې چې د پاچا ماڼۍ وه او هغه د حضرت سموئیل (ع) لخوا د پاچا په توګه وټاکل شو. او د هغه زوی سلیمان (ع) چې د هغه د حکمت لپاره هم مشهور دی، د هغه د ځای ناستی په توګه حکومت کوي. سلیمان په اورشلیم(بیت المقدس) کې د څښتن لپاره یو عالي معبد جوړ کړ. د پاچا داود اولاد شاوخوا ۴۰۰ کاله واکمني کوي او دا دوره په روښانه نیلي (۱۰۰۰ – ۶۰۰ ق م) کې ښودل شوې ده.
دا د اسراییلو لپاره د ویاړ دوره وه – دوی د هغه نعمتونو لیدل پیل کړل چې ژمنه شوې وه. دوی یو نړیوال ځواک و، یوه پرمختللې ټولنه یې درلوده، کلتور یې درلود، مندر یې درلود او دا هغه دوره وه چې ډیری پیغمبرانو د خدای پیغامونه درلودل او په زبور کې ثبت شوي چې داؤد پیل کړ. مګر د دې لامل چې ډیری پیغمبران رالیږل شوي وو دا و چې اسراییل ورځ تر بلې فاسد شوي، د بتانو عبادت یې کاوه او د لسو حکمونو څخه یې سرغړونه کوله . نو الله جل جلاله دوی ته پیغمبران رالیږلي چې دوی ته خبرداری ورکړي او دوی ته یې یادونه وکړي چې د موسی لعنت به په دوی راشي. خو بنى اِسرائيلو غوږ ونۀ نيولو.
نو بالاخره د ۶۰۰ ق م شاوخوا لعنتونه واقع شول. نبوکدنضر، د بابل یو پیاوړی پاچا راغی – او لکه څنګه چې موسی په خپل لعنت کې وړاندوینه کړې وه کله چې هغه لیکلي و.
۴۹ څښتن به د دنیا د بل سر څخه ستاسو په خلاف یو داسې قوم راولي چې تاسو به یې په ژبه نه پوهېږئ. هغوی به د عقاب په شان په تاسو باندې راښکته شي. ۵۰ هغوی به بې رحمه وي او په هېچا به رحم نه کوي، نه په ځوانانو او نه په زړو خلکو. ۵۱ هغوی به ستاسو حیوانات او فصلونه واخلي او تاسو به د لوږې څخه مړه شئ. هغوی به تاسو ته هېڅ غلې دانې، شراب، د زیتونو تېل، پادې او رمې پرېنږدي او تاسو به مړه شئ. ۵۲ هغوی به ټول ښارونه چې په هغه خاوره کې دي چې خپل څښتن خدای یې درکوي کلابند کړي او هغه لوړ او قوي دېوالونه به راوغورځوي چې تاسو ورباندې ډاډه یئ.
(تثنیي کتاب ۲۸:آیت ۴۹ – ۵۲)
نبوکدنضراورشلیم(بیت المقدس) فتح کړ، هغه یې وسوځاوه او هغه معبد یې ویجاړ کړ چې سلیمان جوړ کړی و. هغه بیا اسراییل ونیول او اکثریت یې د خپل پراخه بابل امپراتورۍ په اوږدو کې له مینځه یوړل. یوازې بې وزله اسراییلیان پاتې شول. په دې توګه د موسی (ع) وړاندوینه پوره شوه.
۶۳ لکه څنګه چې څښتن خوشحاله ؤ چې ستاسو سره نېکي وکړي او ستاسو شمېر زیات کړي، همداسې به هغه خوشحاله شي چې تاسو له منځه یوسي او تباهي درباندې راولي. تاسو به د هغې خاورې څخه چې زر به یې ونیسئ بیخي وویستل شئ.
۶۴ څښتن به تاسو د دنیا د یو سر څخه تر بل سره پورې په ټولو قومونو کې خپاره کړي او هلته به د داسې خدایانو عبادت کوئ چې د لرګیو او تیږو څخه جوړ شوي وي، د داسې خدایانو چې نه تاسو او نه ستاسو نیکونو مخکې د هغو عبادت کړی وي. (تثنیي کتاب ۲۸:آیت ۶۳-۶۴)
د پارس د امپراطورۍ برخه
نو د ۷۰ کلونو لپاره، هغه موده چې په سور کې ښودل شوې، اسراییلو د ژمنې ځمکې څخه بهر د جلاوطنۍ په توګه ژوند کاوه. له هغه وروسته د پارس امپراتور سیروس بابل فتح کړ او سیروس د نړۍ تر ټولو ځواکمن کس شو. او هغه یو فرمان صادر کړ چې اسراییلو ته یې اجازه ورکړه چې بیرته خپل هیواد ته ستانه شي.
او بیا د لوی سکندر لاندې
که څه هم دوی نور یو خپلواک هیواد نه و، دوی اوس د پراخې فارس امپراتورۍ کې یو ولایت وو. دا د ۲۰۰ کلونو لپاره دوام لري او مهال ویش دا په ګلابي کې ښیي. د دې وخت په جریان کې معبد بیا جوړ شو (د دوهم معبد په نوم پیژندل شوی ) او د زاړه عهد نامې وروستي پیغمبرانو خپل پیغامونه درلودل.
او بیا سکندر اعظم د فارس امپراتورۍ فتح کړه او اسراییلو ته یې په خپله امپراتورۍ کې یو ولایت جوړ کړ چې نور ۲۰۰ کاله یې دوام وکړ. تور نیلي دا دوره ښیي.
د روم امپراطورۍ ته ننوتل
بیا رومیانو یوناني امپراطورۍ ته ماتې ورکړه او دوی د روم قوي امپراتورۍ شو. اسراییل بیا په دې امپراطورۍ کې یو ولایت شو او په ژیړ رنګ کې ښودل شوی. په دې وخت کې حضرت عیسی علیه السلام په اسراییلو کې اوسېده. دا تشریح کوي چې ولې د انجیل په حساب کې رومي والي او رومي سرتیري شتون لري – ځکه چې رومیانو د عیسی مسیح په ژوند کې په ځمکه کې پر یهودانو واکمني کوله.
په هرصورت، د بابلیانو له وخت څخه (۶۰۰ ق م) اسراییل (یا یهودیان چې اوس ورته ویل کیږي) بیا هیڅکله خپلواک نه وو لکه څنګه چې دوی د داود پاچاهانو لاندې وو. دوی د نورو خلکو د حکومتونو لخوا واکمن شوي. دوی په دې کار ناراضه شول او د عیسی مسیح له مړینې وروسته یې د روم د واکمنۍ پر ضد پاڅون وکړ. د خپلواکۍ جګړه پیل شوه. خو یهودیان دا جګړه له لاسه ورکړه. په حقیقت کې، رومیان راغلل او بیت المقدس یې ویجاړ کړ، دوهم معبد یې وسوځاوه او یهودیان یې د رومي امپراطورۍ په اوږدو کې د غلامانو په توګه وشړل. ځکه چې دا امپراطورۍ دومره پراخه وه چې یهودیان په مؤثره توګه په ټوله نړۍ کې ویشل شوي وو.
او په دې توګه دوی نږدې ۲۰۰۰ کاله ژوند کاوه: منتشر شوي، ټوټې شوي، په بهرنیو ځمکو کې ژوند کوي او هیڅکله په دې ځمکو کې نه منل شوي. په لعنت کې د موسی علیه السلام کلمې لکه څنګه چې لیکل شوي پوره شوي.
تاسو به په هېڅ ځای کې ارامي نه مومئ، تل به د کور په ارمان یئ. څښتن به تاسو په اندېښنو، نا امیدۍ او مایوسۍ کې غرق کړي. (تثنیي کتاب ۲۸:آیت۶۵)
خپلواکي له لاسه ورکړه
نو آیا د موسی لعنتونه پوره شول؟ هو، دوی وو، او هر تفصیل ته. د اسراییلو په وړاندې لعنتونه د دې لپاره ورکړل شوي چې موږ څوک چې یهودیان نه یو پوښتنه کوو:
۲۴ بیا به د ټولې نړۍ خلک داسې پوښتنې کوي: ‹څښتن ولې د هغوی په هېواد باندې داسې وکړل؟ د دې سخت غضب دلیل څه دی؟› ۲۵ او ځواب به داسې وي: ‹دا ځکه چې دې خلکو د خپلو نیکونو د څښتن خدای لوظ مات کړی دی، هغه لوظ چې څښتن د هغوی سره هغه وخت کړی ؤ چې کله یې هغوی د مصر څخه راوویستل. (تثنیي کتاب ۲۹: آیت ۲۴-۲۵)
دا زموږ لپاره یوه مهمه نښه ده چې د پیغمبرانو اخطارونه په جدي توګه ونیسو – ځکه چې زموږ لپاره هم اخطارونه شتون لري.
البته، دا تاریخي سروې یوازې شاوخوا ۲۰۰۰ کاله پخوا ته رسیږي. دلته کلیک وکړئ چې وګورئ د موسی (ع) نعمتونه او لعنتونه زموږ په عصري وختونو کې څنګه پای ته ورسیدل.